„De touwslagerij hóórt bij Elburg”

De meeste passanten die Elburg aandoen, denken dat touwslagerij Deetman een buitenpost van het Openluchtmuseum is. In werkelijkheid is het een commerciële onderneming, maar een elfde touwslagersgeneratie Deetman komt er waarschijnlijk niet.

Het was behoorlijk schrikken voor Willem Joost Deetman (59). In de nacht van 1 april stortte een deel van de lage stadsmuur langs de Noorderwalstraat, pal naast de lijnbaan van zijn touwslagerij, totaal onverwachts in. De stenen zijn door deskundigen netjes van cement ontdaan en op pallets gestapeld. De achterliggende periode werd er archeologisch onderzoek verricht, waarbij onder meer een rondeel werd ontdekt. Nu wordt er gestudeerd op de herbouw van de muur.

De touwslager volgt de werkzaamheden met grote belangstelling. De familie Deetman is verweven met Elburg, in het bijzonder met dit deel van het vestingstadje. Pal naast de karakteristieke Vischpoort nam de uit Hattem afkomstige Steven Beerends Diekman in 1745 zijn nieuwe touwslagerij annex boerderij in gebruik. Gelegen in een voormalige binnengracht. De familienaam veranderde in Deetman.

Door een onoplettende of hardhorende ambtenaar van de burgerlijke stand, vermoedt Willem Joost.

Alle huidige Deetmannen stammen volgens de Elburgse touwslager af van Steven Beerends, al is soms nauwelijks te achterhalen hoe de lijnen precies lopen. Zelf is hij een volle neef van de oud-minister en oud-burgemeester van Den Haag Wim Deetman. „We zijn naar dezelfde grootvader vernoemd.” Contact hebben ze niet. „Bij de vorige generatie zijn wat minder plezierige dingetjes voorgevallen. Ik weet er weinig van omdat ik toen nog heel jong was, maar het heeft verwijdering gegeven. Voor mijn tijd kwam de Haagse familie in vakanties geregeld hier logeren.”

Stadsboerderijen

Vader Deetman was al vijftig toen hij zijn eerste kind kreeg, een dochter. Tien jaar later volgde Willem Joost, nog weer vijf jaar later Jan Coenraad. In hun vroege jeugd stond er nog vee onder het dak. „Elburg zat stikvol met stadsboerderijen”, verklaart Willem Joost. „Mijn vader had zo’n tien koeien. In 1972 is hij ermee gestopt, om gezondheidsredenen. Het meeste land heeft hij afgestoten. We hebben nog ruim een bunder, aan het dijkje buiten de poort. Ook de touwslagerij lag in mijn jeugd vrijwel op zijn gat.”

De neergang werd niet primair veroorzaakt door de tanende gezondheid van vader Deetman, maar door de afnemende vraag naar touw. Vanwege het verdwijnen van boerenpaarden, de vervanging van zeilen door motoren en de opkomsten van stalen kettingen in de scheepsvaart. Voor Elburg kwam daar nog de inpoldering van de Zuiderzee bij. De droogmaking betekende het einde van de Elburgs visserij. Ook het aantal stadsboeren nam in rap tempo af.

Toch wist Willem Joost de onderneming nieuw leven in te blazen, dankzij de opkomende watersport.

Lees het hele artikel in Terdege (23 juni 2021).

beeld: Tineke van der Eems