Hard trappend op zijn fietsje vliegt mijn kleuter op de stoep de bocht om. Als ik ook die bocht om ben, zie ik gezichtsuitdrukkingen in diverse kleuren.
Ik knik verontschuldigend naar de rood aangelopen afkeurend kijkende vrouw. Ik grinnik mee met de man met roze blosjes van het lachen. Vervolgens trek ik een sprintje voor de wat wit weggetrokken mensen. Ik lijk wel een kameleon. Eentje die van kleur verandert, naar de verwachting van de omgeving.
Een situatie kun je op verschillende manieren inkleuren. Ieder geeft zijn eigen kleur eraan. Welke kleur dat is, kun je soms al aan een blik of houding zien. We zijn scherp op wat de ander van iets vindt. Herken je de neiging om je daaraan aan te passen? Ik dacht vroeger dat het vooral een kwaliteit van mij was. Het heeft zelfs een naam: social monitoring. Je hebt zicht op sociale signalen en past je daarop aan. Zo kan je goed bij iemand aansluiten. Eigenlijk gedraag je je dan naar wat jij denkt dat iemand van je verwacht. Jezelf aanpassen is niet per se verkeerd. Het kan ook vanuit liefde of respect voor de ander zijn. Later leerde ik welke andere functie vaak onder het “aanpassen” verstopt ligt: het verkrijgen van goedkeuring van de ander. En daarmee net zo goed het voorkomen van afkeuring.
We willen het graag goed doen in de ogen van anderen. Helemaal als dat de manier is waarop we geleerd hebben dat we er mogen zijn. Dat we van waarde zijn. Het kost alleen wel wat. Een cliënt die met haar energie tobt zei mij laatst: “Ik weet vaak niet zo goed wat ik zelf wil. Ik doe gewoon wat ik denk dat van mij verwacht wordt.” Ik leg haar uit dat we daarmee vaak een reactie willen voorkomen, die ons het gevoel geeft dat we het niet goed doen. We zorgen, lopen en poetsen nog wat harder of zijn terughoudend in het geven van een andere mening. We kleuren niet graag buiten de lijntjes in andermans ogen.
Ik heb mogen leren dat het op het verdragen van het gevoel aankomt dat je het “niet goed doet”. Zowel volgens de ander als volgens dat kritische stemmetje in jezelf. Het is te begrijpen dat dit verdragen voor velen moeilijk is. We horen elkaar regelmatig spreken over de ander. Helaas zijn het ook kritische boodschappen die je ontvangt. Je krijgt ze al snel en ongevraagd in je winkelmandje. Via een gesprek of door wat je leest aan reacties op social media. We nemen die boodschappen met ons mee naar huis en betalen er een prijs voor. We zijn namelijk geneigd om die boodschappen de lijnen van de kleurplaat te laten bepalen: hoe je opvoeding, je huishouden, je gedrag of je uiterlijk hoort te zijn. Best lastig met verschillende meningen. De lat ligt steeds hoger en eigenlijk kun je het bijna nooit goed doen. Voor de ander niet, maar ook voor jezelf niet. Het maakt onzeker en het geeft nare gevoelens. Daardoor kunnen we juist weer verlangen naar wat goedkeuring. Het doet mij verdriet als ik meen te zien hoe velen hier (vaak onbewust) mee worstelen. Je bent dus echt niet de enige als jij je hierin herkent. Het is steevast een onderwerp in de gesprekskamer.
Een mildere houding naar onszelf en naar elkaar. Het is mijn verlangen om daaraan bij te mogen dragen. Dan doorbreken we samen dit patroon. Dan kunnen we elkaar helpen buiten de vele bedachte lijntjes te kleuren. Dan mogen er “fouten” gemaakt worden. Dan mogen er verschillende kleuren zijn. Maar ik weet zelf ook dat het een dagelijkse worsteling kan blijven. Ik zie mijn uitdaging om voortaan niet als een kameleon, maar als een pauw met al haar kleuren achter mijn kleuter aan te paraderen.
