Psalmen van 1773 raken nog altijd harten

Ds. S.W. Janse (38), predikant van de gereformeerde gemeente Rijssen-Zuid

„De psalmen spreken me aan, omdat ze weergeven wat Gods volk in het geestelijke leven ervaart. Hoogte en diepte, klacht en jubel, vrees en vertrouwen. Met onze kinderen zingen we elke zondag de psalmen die ze op school moeten leren.

Naar psalmen luisteren doe ik ook graag. Meestal in de auto, maar ook thuis hebben we vaak instrumentale psalmen op staan. Liederen luister ik bijna niet, dat komt omdat ik er daar niet zo veel van ken. Ik zet toch het liefst iets herkenbaars op. Ook bereiken weinig liederen de diepte en diepgang van de psalmen.

Ik ben opgegroeid met de psalmberijming van 1773. Ik leerde die op school en speelde de psalmen thuis op het orgel. Toen ik in Arnemuiden lesgaf, kwam ik in aanraking met de psalmberijming van Datheen. Hoewel de rijm wat kreupel loopt, vind ik de tekst prachtig. Ze staat dichter bij de onberijmde psalmen dan de berijming van 1773.

De psalmberijming van 1773 is me lief, maar ze is niet volmaakt. In een enkel vers proef je soms iets van het Verlichtingsdenken uit de achttiende eeuw. In Psalm 1:4 wordt gesproken over het pad der deugd. Sommige predikanten passen de tekst aan, dat doe ik niet. Ik laat staan wat er staat. De meeste psalmen zijn Schriftuurlijk-bevindelijk en zingen we van harte mee.

Sommige woorden uit de psalmberijming zijn verouderd. Denk aan het woord ”slechten” wat ”eenvoudigen” betekent. We kunnen deze woorden niet missen, maar ze hebben wel toelichting nodig.

Bij het maken van een preek zoek ik psalmen uit die goed passen bij de tekst waarover ik preek. Meestal maak ik daarbij gebruik van GBS Bijbel Online. Dat is een handige site waarop je psalmen kunt zoeken bij een trefwoord. Als gemeente zingen we elke zondag alle psalmen die de kinderen op de reformatorische scholen moeten leren. Die probeer ik in de liturgie te verweven en verrassend genoeg passen ze vaak goed bij de tekst waarover ik preek.

Een psalm die ik graag en vaak laat zingen, is Psalm 25:6. Wanneer ik deze psalm vroeger zong, voelde ik me er vaak buiten staan. Er was toen een stille bede in mijn hart: Heere, U weet dat dat mijn verlangen is om U te vrezen en te dienen. Deze psalm laat duidelijk zien dat de dienst van de Heere een liefdedienst is. De Heere heeft geen slaven in dienst, maar vrijwilligers. Hij geeft liefde in het hart en is het waard om gediend te worden. Ik heb er moed op dat de psalmberijming van 1773 nog lang gebruikt gaat worden. Al 250 jaar worden deze psalmen gezongen. Mensen zijn eraan gehecht geraakt. Dat merk ik ook in de gemeente. Ik zie niet gebeuren dat er een andere psalmberijming komt die zo veel draagvlak heeft, al is de berijming van ds. C.J. Meeuse knap gemaakt. Wat mij betreft blijven we 1773 eeuw uit, eeuw in zingen.”

Organist Geert-Jan (23) en tenor John Hoekman (21), samen Duo Hoekman

„In oktober 2019 startten wij als neven een YouTubekanaal. Daarop plaatsten we zo nu en dan een video waarop we een lied of een psalm lieten horen. In coronatijd deden we dat elke week. Met de video’s wilden we mensen bemoedigen om hun hoop op God te stellen. Momenteel zetten we om de week een filmpje met een psalm of een lied online. Allebei houden we veel van psalmen en zijn we opgegroeid met de berijming van 1773. We leerden de psalmen op school en bezochten regelmatig psalmzangavonden. Het is voor ons de meest vertrouwde berijming.

Met ons YouTubeproject hebben we ervoor gekozen om alle psalmen op volgorde te zingen. We zijn nu bij Psalm 27. Hierdoor ontdekten wij opnieuw hoe rijk en veelzijdig de psalmen zijn. Alle gevoelens komen erin naar voren: verdriet, angst, schuld, jubel, hoop, verwachting, vertrouwen. Er zaten psalmen bij die weinig worden gezongen in de eredienst, zoals Psalm 7, 11, 12 en 13. Die waren niet altijd gemakkelijk om uit te voeren vanwege de lastige melodieën.

De psalmen geven een eerlijk beeld van het geloofsleven. Als je het moeilijk hebt, is het bijvoorbeeld heerlijk om Psalm 42:5 te zingen ”Maar de Heer’ zal uitkomst geven”. Op andere dagen heb je een boetepsalm als Psalm 6 nodig.

De melodieën van de psalmen vinden we heel mooi en de meesten zijn goed zingbaar. Bij een bekende psalm op een samenzangavond zingt iedereen vaak uit volle borst mee. De psalm die ons allebei het meeste aanspreekt is Psalm 85:4. Daarin wordt prachtig verwoord hoe de Heere Jezus door zijn dood verzoening heeft aangebracht. Bovendien heeft de psalm een ijzersterke melodie.

Dat er moeilijke woorden in de psalmberijming van 1773 staan, ervaren wij niet als een reden om deze berijming te vervangen. Er zijn genoeg hulpmiddelen met uitleg. Een herziening is wat ons betreft niet nodig, al moeten we de berijming ook niet heilig verklaren.

We verwachten niet dat de psalmberijming van 1773 ooit verdwijnt. Misschien dat er in de toekomst wel een andere berijming naast wordt gezongen. Om ‘1773’ voor de toekomst te behouden, is het belangrijk dat we de psalmen uitleggen en dat ze blijven klinken. Hopelijk leveren wij daar met ons project een bijdrage aan.”

Lees het hele artikel in Terdege (28 maart). In dit artikel komen ook aan het woord: Annelena Stam (10) uit Nunspeet, Janet Duijster (34), leerkracht van de Eben-Haëzerschool in Barneveld, Martijn Verduijn (49), orgelmaker uit Waarder, Anita Oudenaarden (48) uit Bodegraven en mevr. D. Molenaar- van Dronkelaar (77).

beeld: Marthe Kok-Roukens