„Juist in de weg van Zijn lijden is Jezus als Koning werkzaam”

Het beroep van de hersteld hervormde gemeente Elim bracht kandidaat P.J.T. van den Herik (31) ruim een jaar geleden naar Urk. Daar dient hij nu als predikant zijn eerste kudde, in de wetenschap dat Gods kerk breder is. Dat besef wordt gevoed door het wekelijks lezen van de Apostolische Geloofsbelijdenis. In de loop der jaren ging die meer betekenen voor de jonge predikant. „Het Apostolicum is niet alleen een uitdrukking van de leer, maar ook echt een belijdenis, die door de Heidelbergse Catechismus terecht wordt verbonden met het waar, zaligmakend geloof.”

Waar hoort de eerste komma in het artikel: „Die geleden heeft onder Pontius Pilatus...?

„In de oudste Latijnse vorm van het Apostolicum worden geen komma’s gebruikt. Waarschijnlijk zijn de woorden ”geleden heeft” later toegevoegd. Met het plaatsen van de komma na het woord ”heeft” in plaats van na ”Pilatus”, wordt volgens dr. A. Sizoo –bekend van zijn vertaling van Calvijns Institutie– een eigen uitleg gegeven aan dit deel van het Apostolicum, vreemd aan de bedoeling van de vroege kerk.

Het naar voren halen van de komma is historisch gezien dus onjuist, maar hoeft theologisch niet verkeerd te zijn. Er is een heel oude prent van Jezus als jongen in de werkplaats van Jozef. Op die prent zie je Hem met een balk op Zijn schouders. De schaduw van de balk wordt op de wand van de werkplaats zichtbaar in de vorm van een kruis. Dat typeert het feit dat het hele leven van Jezus getekend is geweest door het lijden. De Heidelbergse Catechismus doet in zondag 15 aan beide elementen recht. Er wordt aandacht gevraagd voor het lijden van Jezus tijdens Zijn ganse leven op aarde én voor het lijden aan het einde van Zijn leven.”

Waarom wordt in het Apostolicum juist Pilatus zo expliciet genoemd?

„Niet alleen in deze geloofsbelijdenis is dat het geval. In de Schrift zelf komt zijn naam 54 keer voor. Er zijn twee redenen voor te geven. In de eerste plaats wordt hiermee duidelijk dat Jezus niet in het verborgene is gedood. Hij is officieel door een Romeinse rechter ter dood veroordeeld. Niemand kan dat ontkennen. Daarom zegt Paulus later tegen koning Agrippa dat het niet in een hoek is geschied.

De tweede reden –daarop legt de Heidelbergse Catechismus de nadruk– is de lijn die er loopt tussen het oordeel van Pilatus als aardse rechter en het oordeel van God als hemelse rechter over de zondeschuld. Pilatus’ veroordeling van een onschuldige was totaal verkeerd, maar het vonnis dat hij als bekleder van Gods recht op aarde uitsprak, was in dit licht juist. Hij deed het naar de bepaalde raad en voorkennis Gods, zoals Petrus in zijn bekende rede van Handelingen 2 zegt.”

Welke conclusie verbindt u aan het feit dat Pilatus Jezus onschuldig verklaarde?

„Pilatus heeft heel goed gezien dat er geen schuld ín Jezus was. Hij zag echter niet dat de schuld door God wel óp Hem was gelegd. Dat is het grote wonder van de plaatsvervanging. Dit element moeten wij vasthouden, ook als tegenwoordig in het spreken over het lijden van Jezus vaak wordt benadrukt dat Hij naast ons staat in ons lijden. Hij is inderdaad ook de medelijdende Hogepriester, maar dat kon Hij alleen worden in de weg van Zijn middelaarschap. De plaatsvervanging dient als de kern van het Evangelie centraal te blijven staan.”

Lees het hele interview met ds. Van den Herik in Terdege (nr. 2, 11 oktober 2022).

beeld: Renate Bleijenberg-van Leeuwen