Ds. A.T. Vergunst: Prediker leert ons dat God níét zinloos bezig is

Met zijn serie ”Brug naar” wil ds. A.T. Vergunst een verbinding leggen tussen de Bijbel en de wereld van hedendaagse lezers. Met name jongeren. De predikant van de Reformed Congregation of Carterton in Nieuw-Zeeland benadrukt in al zijn publicaties dat de Bijbel moet worden geloofd én geleefd. Zo besteedt hij veel aandacht aan een gezond, Bijbels huwelijksleven. „Ik heb me een beetje gespecialiseerd in dit soort praktische onderwerpen. Ook daarover heeft de Bijbel veel te zeggen.”

Wat bracht u tot het schrijven van een boek over Prediker?

„Jaren geleden hield ik een serie Bijbellezingen over Prediker. Het was mijn bedoeling die om te werken tot een deel voor de serie ”Brug naar”. Dat bleef maar liggen, door gebrek aan tijd. In overleg met de uitgever zijn de Bijbellezingen toen in het Nederlands vertaald, waarna ik de vertaling heb bewerkt.”

Ziet u Prediker als schuldbelijdenis van Salomo in zijn ouderdom?

„Hij zal zich wellicht geschaamd hebben als hij deze terugblik op zijn leven geeft, maar ik zie Prediker vooral als een soort reflectie. Salomo was een uitzonderlijk wijze koning, die door vooraanstaande mensen uit allerlei landen werd bezocht. Daardoor had hij een heel goed beeld van wat er gaande was in de wereld van zijn tijd. Ook hij heeft geworsteld met de realiteit van het leven. Waarom maakt de Heere dingen krom en hoe ga ik met die kromme dingen om? Verdrukking, lijden, onrecht...

Prediker is een persoonlijke ”research paper”, een onderzoeksverslag. Het gedachtegoed ervan zouden we ons allemaal eigen moeten maken. Jij en ik, allemaal lopen we vroeg of laat tegen het kromme in het leven aan. Soms schijnt alles zinloos, waardoor we met gevoelens van hopeloosheid worstelen. Gevoelens die ook Salomo heeft gekend.”

Heeft het boek Prediker in uw eigen leven veel betekend?

„Ja, dat heeft het. Net als het boek Job. Vooral in tijden van groot verdriet, zoals de ziekteperiode van mijn eerste vrouw en de tijd na haar sterven.”

Leverden de Bijbellezingen voor u nieuwe ontdekkingen op?

„Nog meer dan voorheen werd ik geraakt door de slotconclusie van Salomo. „Vrees God en houd Zijn geboden, want dit betaamt alle mensen. Want God zal ieder werk in het gericht brengen, met al wat verborgen is, hetzij goed of hetzij kwaad.” Het overdenken van die woorden gaf me rust. Wij moeten doen wat God ons vraagt om te doen. Hij vraagt ons niet om alle moeilijkheden in ons leven op te lossen, het kromme recht te maken en het onrechtvaardige te keren. Dat mogen we proberen, maar we gaan het niet voor elkaar krijgen. God zal het eens doen. Wat ik niet begrijp, zal straks opgelost zijn.”

Hield Prediker voor u ook raadsels?

„Dat zal ik niet ontkennen. Er blijven teksten waarbij je denkt: wat moet ik hiermee? Dat merk je bij alle schrijvers die een verklaring van dit Bijbelboek hebben gegeven. Mijn boek is niet meer dan een eerste poging om Prediker te begrijpen.

De centrale boodschap is gelukkig glashelder. Van onszelf zijn we vechtersbazen. We willen de dingen zelf uitknokken en recht maken, maar je loopt tegen zaken aan die je onmogelijk kúnt veranderen. Ik heb geleerd die voor God neer te leggen, zoals de Heere Jezus dat deed met de dingen die in Zijn leven krom waren. Hij gaf ze over aan Dien Die rechtvaardiglijk oordeelt, schrijft Petrus. Dat komt overeen met het slot van Prediker.”

Het Hebreeuwse woord dat de Statenvertaling met ijdelheid vertaalt, betekent adem. Wat zegt dat?

„Adem heeft iets vluchtigs. Zo is het ook met wat wij doen. Het is niet zonder enige betekenis. Ons huwelijk is betekenisvol, ons werk is betekenisvol, maar ook al het betekenisvolle is tijdelijk, voorbijgaand, vluchtig.”

Dat is toch nog iets anders dan ijdel of leeg?

„Het wordt ijdel en leeg als we er ons volledig door in beslag laten nemen. Dat is helaas vaak de praktijk. We zijn druk met geld verzamelen, onze zaak opbouwen, carrière maken, een gezin stichten... Is er bij dat alles geen relatie met God en het verlangen om naar Zijn eer te leven, dan is het leeg. Pas hoorde ik van iemand een treffende uitdrukking: „Falen is succesvol zijn in dingen die er niet toe doen.” Het vluchtige wordt heel gemakkelijk ijdel.”

U typeert Prediker in de eerste plaats als een troostboek. Waarom?

„Omdat het ons leert dat God níét zinloos bezig is. Hij heeft een doel met alles wat Hij doet, al kan de weg voor ons duister en krom zijn. Dat perspectief geeft me in moeilijke omstandigheden troost.”

Hoe ziet u de samenhang tussen het vluchtige van de dingen, het genieten ervan en het vrezen van God?

„We moeten beginnen met het laatste. Het doel van ons bestaan is God verheerlijken en ons in Hem verheugen. Als dat niet het oogmerk van ons leven is, kun je nooit werkelijk genieten van je man of vrouw, een lekkere maaltijd, een wandeling door de natuur. Juist als we God leren kennen, gaan we zien dat Hij het goede niet geeft om er achteloos langsheen te lopen. We mogen ervan genieten. We móéten ervan genieten, want het zijn Gods gaven. Soms zeg ik tegen mijn vrouw: „We zijn zo loeidruk; laten we toch eens wat meer tijd nemen om te genieten van elkaar, van de kinderen en de kleinkinderen.” Straks kan het niet meer.”

U benadrukt dat we geen dingen recht kunnen buigen die krom zijn. Dat kan gelatenheid geven.

„Ik pleit voor een berústen in de weg die God met ons gaat. Hij is soeverein en wijs. Ik zeg niet dat we ons maar moeten neerleggen bij het onrecht en de verdrukking waarmee anderen worden geconfronteerd. Daarin zijn we als reformatorische christenen veel te lui. Wanneer in onze eigen achtertuin alles in orde is, zijn we tevreden. De profeten hebben ons wat dat betreft veel te zeggen. Als Amos hier rondtrok, zou hij scherp waarschuwen. „Jullie hebben een zomerhuis en een winterhuis, terwijl talloze anderen in dit land in armoede leven.” Dat is een kromheid waarin we niet mogen berusten.”

Wat bracht u ertoe om de klimaatverandering een hype te noemen?

„Met dat woord bedoel ik de politisering ervan. Het wordt een onderwerp waarmee je punten kunt scoren. Ik onderschrijf volledig dat we zorg hebben te dragen voor het klimaat. Ook daarin doen we als reformatorische christenen eigenlijk veel te weinig. God gaf ons de taak om Zijn schepping te bewerken tot Zijn eer, en om voor ons en onze naaste een gezond levensklimaat mogelijk te maken. Hebben we die taak niet te veel genegeerd?”

Hoe leest u Salomo’s verzuchting dat er geen einde is aan het schrijven van boeken?

„De eeuwen door blijven we over dezelfde problemen schrijven, hooguit met wat andere woorden. Omdat er niets nieuws is onder de zon. Waar Salomo over schreef, daar schrijven we vandaag nog steeds over. Er is niet alleen de kringloop van het water, maar ook de kringloop van problemen. Totdat de Heere Jezus terugkomt.”

In welke levensfase heeft Prediker het meest te zeggen?

„Ik denk op middelbare leeftijd. De rabbijnen vergeleken Spreuken met de voorhof, Prediker met het heilige en het Hooglied met het heilige der heiligen. De Spreuken leren ons hoe we hebben te handelen. Prediker brengt ons bij de weerbarstige realiteit van het leven. In mijn jeugd vond ik het maar een wonderlijk boek van een pessimistische ouwe man. Als je bij het toenemen van de leeftijd meer wordt geconfronteerd met de kromme dingen in het leven, ontdek je de wijsheid in dit boek. En de troost.”

N.a.v. ”Levenswijs. Diepe lessen uit de Bijbelboek Prediker”, door ds. A.T. Vergunst; uitg. De Banier, Apeldoorn; 200 blz.; € 14,95

beeld: Erik Kottier