Dr. H. Klink: We schreeuwen te veel met de massa mee

De bundeling van crises baart dr. H. Klink zorgen, maar wat hem het meest verontrust is de polarisatie en het geestelijk verval. Daaruit komt al het onheil voort, direct of indirect. „Het ontbreken van een levensbeschouwelijk fundament geeft oeverloosheid, in alles.”

Voor een liefhebber van historie is er nauwelijks een mooiere plek te bedenken dan de hervormde pastorie van Hoornaar. Het monumentale pand ligt tegen de hoogte waarop ook de eeuwenoude kerk een plaats kreeg. De serre aan de achterzijde kijkt uit op een parkachtige tuin en een deel van de kerk.

Dr. H. Klink (63) is al dertig jaar aan de hervormde gemeente van het dorp verbonden en ermee vergroeid geraakt. Het wereldrumoer lijkt aan deze oase van rust in de Alblasserwaard voorbij te gaan, maar dat is volgens de cultuurvorser schijn. „In 1930 trokken medewerkers van transportbedrijven hier al door Europa. De boeren waren voortrekkers op het gebied van de veefokkerij, waardoor ze internationaal contacten hadden. Kundige figuren met een goede opleiding hadden hoge functies in het waterschap en brachten werkbezoeken aan Canada en Australië. Gekscherend vergelijk ik Hoornaar weleens met Bethanië; het ligt in de luwte, maar wel dicht bij Jeruzalem. Wat me in deze gemeenschap vooral aanspreekt, is het normale besef van de werkelijkheid, zoals we dat vijftig jaar terug bijna overal hadden. Niet geïdeologiseerd. Dat maakt het leven hier weldadig. Tegelijk maak je wel deel uit van de bredere samenleving.”

Hoe beleeft u de huidige tijd?

„Als zeer zorgelijk. Je ziet een samenbundeling van crises. De coronacrisis, de klimaatcrisis, de oorlog in Oekraïne met de wereldwijde dreiging die daarvan uitgaat, de polarisatie in en buiten Europa, de toenemende macht van autocraten in landen als China en Iran, de broosheid van de Europese Unie, het geestelijk verval…”

Maakt dat onze tijd uniek?

„Er zijn meer zware tijden geweest waarin verschrikkelijke dingen gebeurden en de polarisatie hoogtij vierde, maar het verschil is dat die nu wordt ingegeven door ongeloof. Het ideologische aspect geeft een versterking en verharding. Wat het Evangelie doet in positieve zin, de wet bevestigen, doet de revolutie in negatieve zin. Die verbastert het Evangelie en vreet de wet van God weg.

We komen in een niemandsland, waar geen mens nog ijkpunten heeft buiten zichzelf. Mijn mening is de norm. Die houding geeft een voedingsbodem voor krachten waar we geen vat op hebben. De gevolgen zien we om ons heen. Een ongekende polarisatie, links en rechts, met manipulaties in niets en niemand ontziende bewoordingen. Waarbij zelfs met de fundamenten van de staat geen rekening wordt gehouden. Je gaat gewoon over gestelde grenzen heen, als jij maar je gelijk krijgt. Denk aan Trump. Ik ken geen tijd in de geschiedenis waarin dit probleem zo massaal en zo breed speelde. De moderne media bieden een podium waardoor de tegenstellingen nog worden aangewakkerd.”

Welke van de huidige crises raakt u het meest?

„De geestelijke crisis, waardoor zelfs de fundamenten van de scheppingsorde worden aangetast. Ook in toonaangevende landen die voorheen een christelijk karakter hadden, zoals Engeland en Amerika. Die traden bij crises sturend en helend op. Denk aan figuren als Churchill en Roosevelt. Deze bewakende en corrigerende kracht dreigt weg te vallen. Als in Amerika Trump weer aan de macht komt, wordt de situatie nog explosiever. Alle instituties die een zekere waarborg bieden voor orde, worden door hem ondermijnd. Deze man vaart enkel en alleen op zijn eigen kompas. Dan weet je niet waar je uitkomt. Dat is een uitermate griezelig scenario.”

U vindt hem enger dan Biden?

„Veel enger. Er is het nodige op Biden aan te merken, maar hij heeft nog wel respect voor de instanties. Rechts-radicalen zoals Trump hebben daar lak aan. Het terzijde schuiven van wetten en regels is een rechtstreeks gevolg van de geestelijke crisis.

Het heeft ook te maken met de door links opgeroepen polarisatie vanwege de radicalisering van de gelijkheidsgedachte. Wie niet meegaat in het moderne denken daarover is een vijand, die de vooruitgang in de weg staat. Deze ideologisering van gelijkheid biedt het rechtse kamp voedsel om links te demoniseren. Het middenveld, dat zorgt voor evenwicht, wordt steeds kleiner. Nog zorgelijker is het wegvallen van de consensus die er vanouds was over de betekenis van instituties op basis van de door God gegeven orde. Het gemeenschappelijke kader is weggevallen, omdat er geen enkele oriëntatie op God meer is. Dan krijg je deze manier van doen. Dat stelde Plato in zijn tijd al vast. Toen bleef het beperkt tot bepaalde steden, nu is dat mondiaal het geval.”

Lees het hele artikel in Terdege (nr. 3, 25 oktober 2022).

beeld: Cees van der Wal