Robert van Putten: Ik heb echt moeten ontdekken dat ook lege tijd zinvolle tijd

Aan avontuurlijke vakanties met spectaculaire belevenissen heeft dr. Robert van Putten geen behoefte. Hij gaat voor een invulling die verwantschap heeft met de sabbat. „Die maakt deel uit van een bepaald ritme, zes dagen plus één, maar is geen pauze na de werkweek. De sabbat is een vervulling van de week.”

Met zijn aantreden als lector Bezieling & Professionaliteit aan de Christelijke Hogeschool Ede (CHE) belandde filosoof dr. Robert van Putten (35) in een andere wereld. Als promovendus zat hij in alle rust te werken aan zijn dissertatie. Boeken lezen, de stof herkauwen en de vrucht daarvan op papier zetten. Zijn baan bij het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie was al dynamischer. In deze periode publiceerde hij met anderen de bundel ”De jacht naar rust”. Dat thema hield hem in de slotfase van zijn studie filosofie al bezig. „Steeds vaker werd ik geconfronteerd met studenten die burn-out waren. Dat moet te maken hebben met onze cultuur. Ik ging nadenken over de verhouding tussen werk en privé en de betekenis van rust als intrinsiek goed.”

Na workshops en lezingen volgden altijd instemmende reacties, gevolgd door een ”maar”. In de dagelijkse praktijk was er volgens de hoorders geen tijd voor het inbouwen van rust. Vanwege deadlines, overvolle agenda’s en de verplichting op het werk om elk uur te verantwoorden. „Zo zei iemand: „Het uur waarin ik na een vakantie bijpraat met een collega is niet declarabel, dus dat moet ik ’s avonds inhalen.” Dan zit er in mijn optiek iets fundamenteel fout bij een organisatie en wordt het tijd om de tijd te ont-managen.”

Vervulde tijd

Op de CHE kreeg hij zelf te maken met een grote organisatie en een veelheid aan collega’s met gevulde agenda’s. Zo gevuld dat het een toer was om hen te spreken te krijgen voor een overleg over de invulling van zijn lectoraat. „Ik moest afspraken vier tot zes weken van tevoren gaan plannen.”

Het bracht hem ertoe zijn lectorale rede te wijden aan het begrip tijd. Wat tijd precies is, weet hij ondanks al het denkwerk erover nog steeds niet. „Tijd lijkt vanzelfsprekend. Kijk je er met een natuurkundig oog naar, dan wordt het al ingewikkelder. Tijd blijkt relatief te zijn. Ik ben op zoek gegaan naar begrippen die ons ervaren van tijd onder woorden brengen. Zo kwam ik tot de indeling: productieve tijd, vervulde tijd, lege tijd en bestemde tijd. Ik ben filosoof, geen theoloog, maar op de achtergrond speelde de Bijbel daarin mee. Daarin gaat het verrassend vaak over tijd.”

De productieve tijd hangt nauw samen met het Griekse begrip ”chronos”; vervulde tijd met het begrip ”kairos”. „Die worden vaak seculier ingevuld, maar ze hebben een diepe Bijbelse lading. Kenners van de oude talen leerden me dat Paulus het woord ”kairos” vaak gebruikt als hij het heeft over het gebruik van de juiste tijd, de juiste gelegenheid. Vervulde tijd is dus een tijdservaring die nauw samenhangt met onze christelijke identiteit.”

Lees het hele artikel in Terdege (nr. 20-21, 20 juni 2023).

beeld: Renate Bleijenberg-van Leeuwen