Wij weten dat het verwennen van kinderen niet goed voor hen is. Toch leggen we hen in de watten. Ouders behoeden hun kinderen voortdurend voor een harde werkelijkheid. Niet in elk gezin gaat het hetzelfde, maar we leven al jaren in een verwenmaatschappij. Ook de gereformeerde gezindte maakt daar deel van uit.
Een kraamverzorgster die voor haar werk van een relatief arm gezin in een stad naar een reformatorisch gezin in een voorstad ging, zag een groot verschil in wat er allemaal gekocht was en gedaan werd voor de pasgeborene. Wat er op de ene plek te weinig was, bleek er op de andere plek te veel zijn.
Bederf
De Afrikaanse taal kent het Nederlandse woord ”verwennen” niet. Daar heet het ”bederf”. Ik heb het voor de zekerheid nagevraagd bij een Zuid Afrikaanse predikant en dit is zijn antwoord:
„Hierdie artikel klink heel interessant. Jou verduideliking is korrek, daar bestaan ’n woord soos ”bederf” in Afrikaans, maar dit kan in positiewe en negatiewe sinsverband verduidelik word. Bv: „My vrou en kinders het my lekker bederf op my verjaarsdag.” of in negatiewe sinsverband: „Ouers bederf hulle kinders deesdae daarom is kinders so stout of ongehoorsaam.” Ek hoop hierdie maak sin en soos jy dit verduidelik het sal dit goed kan werk met die wete dat die bederf van kinders ly tot meer skade by kinders as hulle volwassenes is.”
Verwennen wordt voor je het weet bederven. Dat heeft met te véél verwennen te maken. Je kind lekker verwennen op zijn verjaardag is feestelijk, maar kan, als het te veel wordt, overgaan in het bederven van je kind. Op een volgende verjaardag is verwend worden dan vanzelfsprekend en wil het kind evenveel of nog meer ontvangen – om de cadeautjes vervolgens aan de kant te leggen.
Soorten verwennen
Kinderen worden op verschillende manieren verwend. Ik noem die manier en belicht wat het bedervende effect kan zijn.
- Kinderen worden materieel verwend. Ze worden overladen met geld en bezit (speelgoed, mobieltje, mooie fiets passend bij elke leeftijd etc.) Ze leiden het leven van een prins of prinses en – worden ondankbaar. Ze hebben te veel en vervelen zich. Alle genieten duurt maar kort. Ze worden veeleisend. Later kunnen ze (indien nodig) maar moeilijk een stapje terug doen.
- Kinderen worden sociaal verwend. De gezinnen zijn klein geworden. Kinderen hoeven weinig meer te delen, maar krijgen alles zelf (eigen kamer, etc.) en kunnen veelal hun eigen gang gaan. Kinderen gaan sociale vaardigheden missen die ze juist thuis moeten leren (door het delen van kamers, kasten, bezittingen). Ruziemaken én die ruzies oplossen horen daar ook bij. De kinderen worden echter ik-gericht, individualistisch.
- Kinderen worden pedagogisch verwend. Ze krijgen vaak hun zin. Ze worden overal naartoe gebracht en weer opgehaald. Ze hebben leuke uitjes. Ze worden bij alles geholpen. Ouders straffen niet meer en vragen geen gehoorzaamheid, maar smeken om medewerking. Kinderen leren niet met tegenslag en tegenwerking om te gaan. Ze leren onvoldoende om dingen zelf te doen en hun eigen problemen op te lossen. Ze hebben weinig respect voor hun meerderen.
- Kinderen worden affectief verwend. Ze krijgen alle aandacht. Er wordt vaak om hen gelachen. Ze worden voortdurend geprezen. Wanprestaties worden vergoelijkt. Ze worden duizend keer op de foto of video gezet, zoals beroemdheden. Ze krijgen een te hoog zelfbeeld (alsof het leven om hen draait). ”Verwaand” is bijna hetzelfde woord als ”verwend”. (Denk aan de Bijbelse Jozef!) Tegelijk is het zelfbeeld onzeker, omdat ze dat niet zélf, met vallen en opstaan, ontwikkeld hebben.
Geen kind wordt op alle punten evenveel verwend en sommige kinderen worden helemaal niet verwend, misschien wel door een problematische opvoedsituatie. Je ziet ook nog weleens dat de ene ouder het kind zus verwend en de andere ouder het kind zó verwend. Pa geeft het kind alles en ma geeft het kind in alles zijn zin. En ze roepen vervolgens naar elkaar: „Dat moet je niet doen!”
De schade is het grootst als kinderen verwend en tegelijk emotioneel verwaarloosd worden. Ze hebben veertig knuffels op de kast staan, maar worden weinig zelf geknuffeld. Daar worden kinderen emotioneel eenzaam van. Citaat van een meisje van veertien, beide ouders in het bedrijfsleven: „Mijn ouders houden volgens mij niet echt van mijn broertje en mij. Wij hebben alles en mogen alles. Maar ze zijn zelfs op zaterdagavond meestal niet thuis. Dan kijken mijn broertje en ik maar naar films.”
Waarom verwennen ouders hun kinderen?
Ze doen dat nooit expres. Dit kan er bijvoorbeeld onbewust achter zitten:
- ”Kunnen” voelt voor ouders dikwijls aan als ”moeten”. Ze kunnen hun kinderen veel (toe)geven, dus doen ze het ook. Dat ”moeten” ontstaat door het vergelijken met andere ouders. Die doen het ook en niemand wil zijn eigen kind te kort doen. Ze gaan zich schuldig voelen als ze hun kind niét verwennen.
- Het geluk van ouders lijkt af te hangen van de glimlach op het gezicht van hun kind. Als het kind steeds minder glimlacht (want het gedraagt zich ontevreden), gaan ouders nog meer hun best doen voor hun kind.
- Ouders zitten ‘boven op’ hun kinderen. Dat is een nadeel van de tegenwoordige kleine gezinnen. Ze krijgen gewoon te veel aandacht, die vroeger automatisch verdund werd doordat de gezinnen groter waren.
- Soms lijken kinderen het project van ouders om het succes van hún leven aan de buitenwereld te tonen. Hun zoon of dochter wordt aan alle kanten geholpen zodat hij of zij toch maar goed presteert. Anders gaan de ouders af.
- Ouders durven hun kinderen niet te laten tobben en fouten te laten maken. Ze doen dingen liever snel en goed vóór de kinderen dan dat zij hen laten aanmodderen. Maar zo verstoren ze het leerproces.
Wat zegt de Bijbel?
Verwende kinderen worden bedorven als ze niet leren dat er grenzen zijn: grenzen aan het materiele, grenzen in het samenleven met anderen, grenzen in de hulp die ze ontvangen, grenzen in het gewaardeerd worden. Het echte leven kan daardoor zwaar voor hen worden. Grenzen zijn nodig. In de Bijbel zijn straffen en vermanen daarom vanzelfsprekende onderdelen van de opvoeding, mits het in de geest van Christus plaatsvindt.
Als grenzen aangeven niet uit liefde en met liefde gebeurt, worden kinderen moedeloos, of terecht boos (Ef. 6:4, Col. 3: 21). En dat kan hen juist opstandig maken, wat geen ouder wil. Hebreeën 12 laat horen dat God, als de opvoeder van Zijn kinderen, soms ook als een vader straft. Dat is niet leuk voor de kinderen, maar achteraf zien ze dat het hun ten goede was.
Ouders die géén grenzen aangeven verwaarlozen hun kinderen juist. Daarbij wordt Spreuken aangehaald (Spr. 13:24, 19:18). Het woordgebruik van de Spreukendichter ”kastijden”, ”de stok gebruiken” past bij de vrij harde opvoedingsstijl van zijn tijd. Die stok kunnen we nu beter weglaten. Kinderen die geslagen worden, gaan zelf ook slaan. Die kant moeten we niet op. Die stok staat voor: grenzen aangeven, richting wijzen, ook nee zeggen tegen een kind. Ouders die op het hart van hun kind gericht zijn, willen dat immers niet bederven.
Beeld: Marthe Kok-Roukens
Lees eerdere afleveringen
-%20RenateB%20(10)_preview.jpg?width=144&height=68&crop=0%2C488%2C1067%2C816&format=jpeg&dpr=1.0&signature=63b8b59c870f5877f8ea1f95d5a27d1985e34b7f)
.jpg?width=144&height=68&crop=0%2C0%2C866%2C575&format=jpeg&dpr=1.0&signature=ff6678151efaded1514859badb6f165ef61c2bd8)
_preview.jpg?width=288&height=161&crop=0%2C0%2C1600%2C1067&format=jpeg&dpr=1.0&signature=f7013b85734222ea05b9e3b2fb19692c401e28ca)
_preview.jpg?width=288&height=161&crop=0%2C0%2C1600%2C1067&format=jpeg&dpr=1.0&signature=51510140835486e7599a9c9922957b891d6a1119)
