Nederland jubileert

Je voelt het op je klompen aan: dat heerlijke verhaal over geweldige geuzen en slechte Spanjaarden gaat natuurlijk aan gruzelementen zodra een historicus je bijpraat over het ontstaan van het vaderland. Maar spannend blijft deze geschiedenis –van nu precies 450 jaar geleden– wel! En ja, ook leerzaam, stelt Arjan Nobel, docent aan de Universiteit van Amsterdam.

Hele generaties genoten van de geuzenverhalen die kinderboekenschrijvers als W.G. van de Hulst ooit vastlegden. Woeste watergeuzen van het kaliber ”ruwe bolster, blanke pit” rekenden daarin resoluut af met de Spaanse bezetter en het was nooit een vraag wie er goed was of fout.

Het mag dan allemaal weinig genuanceerd en veel geromantiseerd zijn geweest, de geschiedenis van Nederlands ontstaan –tijdens de Tachtigjarige Oorlog, in de zestiende eeuw– lééfde in elk geval nog. Dat is inmiddels wel anders. Toch?

„Dat zou je denken”, zegt Arjan Nobel. „Maar nee, vertegenwoordigers van de Partij voor de Vrijheid en van Forum voor Democratie bijvoorbeeld verwijzen tegenwoordig juist opvallend vaak naar de glorieuze geschiedenis van Nederland. Geert Wilders liet zich enkele jaren geleden zelfs afbeelden als Michiel de Ruyter. Naar mijn mening bewaken deze mensen de geschiedenis op grond van misinformatie en geven zij er een voor hen positieve politieke draai aan, maar dat het helemaal niet meer leeft, dat kun je toch niet zeggen.”

Uitwissen

Graag een positieve draai, dus. Of het nu om een kinderboek gaat of om een politicus die een historische gebeurtenis voor zijn karretje spant, zelfs als het een geschiedenis betreft die bij nader inzien verre van verheffend is, maken we er het liefst een heerlijk verhaal van.

Nobel merkte het laatst nog, toen hij met zijn studenten een project deed in de Admiralenbuurt in Amsterdam. Ze plaatsten daar borden met achtergrondinformatie over de vernoemde helden, zo ook in de Joos Banckersweg. „Banckers hield er soms gruwelijke praktijken op na, hij liet 250 gevangenen levend tegen een schip spijkeren...”

Het werd Nobel echter niet in dank afgenomen dat hij dit wereldkundig maakte. „Jij wilt onze glorieuze geschiedenis uitwissen”, zo werd hem scherp verweten. „Banckers was een held!”

1 april

In de turbulente tijden waarin Nederland ontstond, waren wreedheden en wandaden van alle betrokken partijen evenmin een uitzondering. Toch doen ook over die periode vooral de heroïsche verhalen het goed.

„In de afgelopen eeuwen hebben allerlei bevolkingsgroepen hun eigen verhaal over de Opstand de wereld in geholpen”, constateert Nobel. „De protestanten vonden dat zij vochten voor het enige ware geloof. De rooms-katholieken zagen zichzelf als slachtoffer van verschrikkelijke praktijken. En de liberalen hadden weer hun eigen versie.

Het verhaal over een eensgezinde strijd om onafhankelijkheid voerde tot ver in de twintigste eeuw de boventoon, maar blijkt wetenschappelijk gezien totaal niet houdbaar. Het herdenken van 450 jaar Nederland is daarom wat mij betreft pas geslaagd als mensen de Tachtigjarige Oorlog niet meer zien als een heroïsche vrijheidsstrijd, maar als een burgeroorlog waarin er heel weinig sprake was van solidariteit.”

Lees het hele artikel in Terdege (nr. 12, 1 maart 2022).

beeld: Tineke van der Eems