Langs het tuinpad van prins Frederik op De Horsten

Vanaf de parkeerplaats aan de Papeweg in Wassenaar voert een lichtgebogen allee richting het theepaviljoen van Koninklijke Landgoederen De Horsten. De klinkers weerkaatsen zacht het middaglicht. Aan een watergang met eendenkorven staat een knoestige beuk. Wind ruist door het bladerdak.

Even voorbij een groen bruggetje strekt een gazon zich uit. Rechts van de laan hoge rododendrons, die een poort vormen. Daarachter is het paviljoen. Op het terras zit Korneel Aschman (49), erfgoedadviseur en kenner van landgoederen. De Rotterdammer is naar Wassenaar gekomen om te vertellen over De Horsten.

Zandheuvel

Bij een kop koffie duikt Aschman in de historie van het landgoed, die sterk is verbonden met prins Frederik van Oranje-Nassau (1797-1881). „Prins Frederik verloor na de Belgische Revolutie zijn goederen in België en had nog geen Nederlands buitenhuis. In 1838 kocht hij landgoed De Paauw en Raaphorst, dat hij daarna uitbreidde met onder meer Ter Horst en Eikenhorst. Een horst is een soort zandheuvel in het veen. Vanaf 1854 bezat Frederik zo’n 600 hectare, van Voorschoten tot aan de duinen.”

Het landgoed werd door prins Frederik steeds verder aangekleed en verfraaid. Aschman: „In grandeur mocht hij zijn vader, koning Willem I, en zijn broer –de kroonprins– niet overtroeven. Zij hadden Het Loo en Soestdijk. Na de dood van prins Frederik vererfde het bezit op zijn dochter Marie, getrouwd met de Fürst zu Wied. Zij verkocht de drie Horsten aan haar achternichtje, de jonge koningin Wilhelmina. Van koningin Juliana ging het bezit over op koningin Beatrix, en vervolgens op koning Willem-Alexander.”

Schietbaan

Vanaf het terras wijst Aschman naar het gazon. „Dit was de schietbaan van prins Frederik. Het paviljoen was het schiethuis. Bij die grote oude taxus ligt nog een aarden wal, als kogelvanger. In een klein gebouwtje stond iemand te kijken of er goed was gericht. Een leuk tijdverdrijf voor de prins en zijn vrienden.”

De daklijsten van het rietgedekte paviljoen zijn rijkversierd. Aschman: „Prins Frederik liet de dienstwoningen op zijn landgoederen in neogotische stijl ontwerpen, chaletachtig. Allemaal hadden ze oorspronkelijk dit soort houtsnijwerk. Het verdween bijna overal, maar hier is het nog behouden.”

Dierentuin

De erfgoedadviseur, die al tien jaar op De Horsten komt, geeft graag een rondleiding over het landgoed. Hij pakt er een plattegrond bij. „We zijn nu op Raaphorst. Ernaast ligt Eikenhorst, en meer naar het zuiden Ter Horst. Tussenin ligt een prachtig ouderwets Hollands weidelandschap. Kenmerkend voor Ter Horst is het bescheiden park met sterrenbosjes van rond 1680, dat nadien nooit echt is aangepast. Elk deel van De Horsten heeft een andere ontwikkeling doorgemaakt.”

Een robuust houten hekwerk markeert de grens tussen laan en weide op Raaphorst. Langs de bosrand staat een oude trekker, zalmroze. De wilde cichorei bloeit. Schildmos tooit de liggers van het hek.

Op een beheerdersterrein trekt een schuur met een bijzondere gevel de aandacht. Aschman: „Die gevel komt waarschijnlijk van buitenplaats De Loo bij Voorburg. Daar hadden de stadhouders een dierentuin, tegenover Huis ten Bosch. De dieren kwamen mee met schepen van de VOC en WIC.”

Pruisisch

De Horsten is aangelegd in een oud duingebied, met strandwallen die parallel lopen aan zee. In de strandvlaktes bevinden zich veengebieden. Kastelen, zoals het middeleeuwse Raaphorst, werden op de zandruggen gebouwd.

Lees het hele artikel over Koninklijke Landgoederen De Horsten in Terdege (nr. 27, 24 september 2024). Een los nummer is te bestellen in onze shop.

Koninklijke Landgoederen De Horsten is dagelijks van 9.00-19.30 uur geopend voor wandelaars. Honden zijn niet toegestaan. Betaald parkeren via QR-code of landgoederendehorsten.nl.

Korneel Aschman is sinds 2002 werkzaam als deskundige groen-erfgoed. Ook is hij bestuurslid van het Tuinhistorisch Genootschap Cascade en lid van de landelijke monumentencommissie van het Cultuurfonds.