Kiezen voor onbepaalde tijd

De studie- en beroepskeuze is voor veel leerlingen een lastige. Mentoren en decanen proberen hen op het juiste pad te krijgen. Mocht dat toch niet brengen wat studenten zoeken, dan is er altijd nog de mogelijkheid van een switch. „Je kiest alleen fout als je niet eerlijk naar jezelf kijkt.”

Op de middelbare school droomde Jaap Wilbrink (57) van een loopbaan in het plantenonderzoek. Daarom koos hij voor de hogere tuinbouwschool in Nijmegen, met het ideaal vervolgens in Wageningen te gaan studeren. Het was ds. Th. van Stuijvenberg, destijds predikant van de gereformeerde gemeente te Terwolde, die hem attendeerde op een vacature aan de Jacobus Fruytier scholengemeenschap in Apeldoorn. „Er zijn van die momenten in je leven die je niet plant, maar die wel grote gevolgen hebben. Ik had respect voor die man, heb gesolliciteerd en werd aangenomen als amanuensis. Die baan combineerde ik met de lerarenopleiding voor docent biologie. Al snel ontdekte ik dat ik lesgeven en het contact met jongeren heel leuk vind.”

Sinds 2000 is hij decaan op de Apeldoornse scholengemeenschap, nu voor de havisten. In de loop der jaren ging hij deze functie steeds breder invullen. „Ik sla niet meteen aan het adviseren, maar begin met een persoonlijk gesprek. Wat voor type ben je, welk doel heb je voor ogen? Een meer psychologische benadering. Zo help ik leerlingen te ontdekken wie ze zijn, waar hun gaven en kwaliteiten liggen en welke mogelijkheden er liggen om die te ontplooien. De eerste twee stappen zijn het belangrijkst.”

Flitsende presentatie

Bij een deel van de leerlingen signaleert hij ”etalagedenken”. „Ze oriënteren zich op een mogelijke vervolgstudie zoals ze kleren kopen. Je kijkt hier eens en daar eens. Als je niet goed weet wat bij je past, ben je meer op de omgeving gericht dan op jezelf. Een aantal wordt aangetrokken door een flitsende presentatie of het beeld dat ze van een bepaald beroep hebben. Mensen die goed nadenken over hun eigen persoonlijkheid, idealen en mogelijkheden, zijn gerichter met hun studie- en beroepskeuze bezig. Het is niet erg als je nog een keer switcht, maar het mooist is als je achteraf kunt zeggen: dit is de goede keuze geweest.”

Havisten moeten in klas 3 een profiel kiezen, waarmee ze al voorsorteren voor een vervolgopleiding in een bepaalde sector. Nogal wat leerlingen kiezen door het schrappen van de vakken waarvoor ze lage cijfers halen of waar ze niet veel mee hebben. „Een deel komt het jaar daarop tot de ontdekking dat het juist vakken zijn die passen bij dat we ze mooi vinden. Er is dan de mogelijkheid om nog wat te repareren, door het opnemen van een extra vak. Een enkeling switcht halverwege havo 4 van profiel.”

Het merendeel van de leerlingen die Wilbrink bij de studiekeuze begeleidt, gaat gemotiveerd naar de vervolgopleiding. „De overigen zijn vooral negatieve kiezers. Alles wat hen niet interesseert, valt af. Uit wat overblijft, kiezen ze maar wat. Dat is niet de groep met de meeste motivatie.”

Het valt de decaan op dat de groep die een technische studie kiest, dat vaak vrij bewust doet en niet op de keuze terugkomt. Ook de groep met het profiel natuur en gezondheid begint doorgaans gemotiveerd aan de vervolgstudie. „Als ze toch switchen, is het binnen het veld, bijvoorbeeld van verpleegkunde naar fysiotherapie.”

De tijd dat het beroep van vader of moeder sterk bepalend was voor de keuze van de kinderen, is vrijwel voorbij. Nu is het algemene klimaat waarin ze opgroeien en de keus van vrienden en vriendinnen het belangrijkst. „Er is ook een categorie die zich laat leiden door de beeldvorming rond een bepaalde beroepsgroep, zoals de politie of het leger. Voor dat werk moet je stevig in je schoenen staan. Je komt niet zomaar door de psychologische keuring, dat geef ik ook eerlijk aan. „Zorg dat je een tweede optie achter de hand hebt.” Zeker bij dit soort beroepen is zelfreflectie van belang. Wie ben ik en wat kan ik?”

Roeping

Een relatief groot deel van de vrouwelijke leerlingen van de Apeldoornse scholengemeenschap kiest voor een studie op het terrein van de zorg. „Omdat die sector bij hen past, maar ook vanuit een soort roepingsgevoel. De financiële perspectieven zijn voor hen niet belangrijk. Dat vind ik mooi.”

Op het digitale leerlingenportaal is voor de leerlingen en hun ouders veel informatie te vinden over vervolgstudies en open dagen. Wie met vragen zit, is altijd welkom bij de decaan. Met de leerlingen van havo 5 heeft Wilbrink standaard een gesprek. „De meesten hebben de toekomst dan al vrij scherp voor ogen, een aantal heeft wat hulp nodig. Ik heb er elk jaar een stuk of tien met wie ik goed aan de slag moet, omdat ze nog geen idee hebben van wat ze willen. Het traject begint met het psychologische gesprek. Dat vereist wel enige vaardigheid en tact. Leerlingen van die leeftijd zitten midden in de puberteit en vinden het lastig om wat over zichzelf te vertellen en echt naar zichzelf te kijken.”

De Apeldoornse decaan is terughoudend in het verstrekken van lijsten met een zee aan vervolgstudies. „In de loop der jaren heb ik geleerd dat het meer oplevert als leerlingen helder krijgen wat bij hen past, en daar gericht een studie bij zoeken. Zeker leerlingen die toch al twijfelen, worden door zo’n lange lijst nog onzekerder.”

Lees het hele artikel in Terdege (nr. 12, 1 maart 2022).

beeld: Renate Bleijenberg-van Leeuwen