Voor familiebezoek zijn we vaak wat langer onderweg. Het lukt nu nog om de jongens te verleiden tot een spelletje. Voor maar liefst vijf minuten. “Ik zie, ik zie wat jij niet ziet”.
Leuk toch, om iets te weten waar de ander naar moet raden? Maar de irritatie slaat al snel toe. Het is toch duidelijk wat er bedoeld wordt? Waarom zien anderen het nu niet? En vaak wordt het bij de onthulling toch niet eerlijk of te moeilijk gevonden.
In de hulpverlening speelt het “zien of niet zien” vaak een rol. Zo verzucht een vrouw in het gesprek, dat het toch duidelijk was wat ze graag voor haar verjaardag had gekregen. Meerdere hints waren gegeven. Dat hij ze niet zag! Het is te raden dat het uiteindelijke cadeau teleurstellend was. Mevrouw leert hoe het komt dat ze hierdoor zo geraakt is. Het gaat niet om het cadeau. Ze voelt zich opnieuw niet gezien in haar wensen. De pijn zit dieper. Voor haar is dit zichtbaar geworden. Ze probeert het aan haar man te onthullen. Voor hem klinkt het echter als 'te moeilijk' (doen).
Het is wel begrijpelijk dat meneer zo reageert. Hij vindt dat het niet eerlijk “gespeeld” wordt. Wat zij is gaan inzien is voor hem nog onzichtbaar, maar wordt hem wel verweten. Hij reageert verdedigend. Voor mevrouw aanleiding om zich nog meer niet gezien te voelen. “Spreek ik me uit en dan krijg ik zo’n reactie”. Ze zou het liefst als een kind willen roepen “A, B, C, ik kap ermee”.
Hierom bereiden we mensen altijd voor op een tegenreactie. Voor als ze zich gaan uitspreken. Het wordt niet altijd gelijk gezien, zoals jij het ziet. Iemand kan minder begripvol reageren dan gehoopt. Bijvoorbeeld boos of geïrriteerd in plaats van begripvol. Of een ander reageert juist niet en trekt zich terug. Wat kan je je dan kwetsbaar en onbegrepen voelen. Het helpt niet alleen om erop voorbereid te zijn, maar ook om het te doorzien. Als je zelf gaat zien wat jou raakt en wat eronder zit, begrijp je ook sneller hoe het bij de ander werkt. Eigenlijk leren we cliënten juist af om het voor de ander in te vullen. Maar door hun eigen groei kunnen ze wel beter zien dat er bij de ander ook meer speelt. Soms eerder dan de persoon zelf. Misschien is meneer zelf ook gekwetst. Omdat hij niet gezien is in zijn goed bedoelde pogingen. Of trekt hij zich terug uit angst het weer niet goed gedaan te hebben.
Door het gedrag heen zien, helpt om de reactie te verdragen. Om niet op te geven, maar door te blijven spelen in je pogingen je uit te spreken. De ander niet alleen laten (in)zien wat jou raakt, maar ook uitnodigen om mee te spelen. Door te onthullen waardoor diegene zelf geraakt is. Om er zo samen zicht op te krijgen. Als het zo in alle open- en eerlijkheid gespeeld wordt werkt het verbindend. Met meer kans op twee winnaars. Voor langer dan vijf minuten.
Bernadette van Dam werkt als psycholoog bij stichting De Vluchtheuvel.
beeld: Renate Bleijenberg-van Leeuwen
