Hoe word ik gelukkig?

Gelukkig zijn heeft met lukken te maken. Sommigen ‘lukken’ niet in het leven. Ze slagen niet, in eigen ogen of in die van anderen (denken ze). Over jonge mensen wordt de laatste jaren steeds vaker gemeld dat ze niet lekker in hun vel zitten.

Wij kunnen bijdragen aan ons eigen geluk. In onze samenleving –dat zijn wij dus zelf–wordt dat individualistisch ingevuld. ”Als ik het maar naar mijn zin heb”. Of materialistisch. We denken dat bezit gelukkig maakt. Of hedonistisch. We denken gelukkig te zijn als we allerlei nieuwe, leuke ervaringen opdoen.

Het klopt dat we kunnen bijdragen aan ons eigen geluk, we hoeven niet te wachten op een gelukswonder. Toch is dat voor veel mensen niet gemakkelijk, want zij hebben met tegenslagen te maken of hebben psychische klachten of beperkingen. Onze huidige cultuur zet ons voor ons geluk echter op een dwaalspoor. Worden we nou echt gelukkig als we vooral aan onszelf denken, dingen kopen of avontuurtjes beleven? Je eigen geluk kun je wel zelf bevorderen, maar denk dan liever aan de gewone dingen. Als je goed voor jezelf zorgt (eten, drinken, slapen, hygiëne, bewegen), investeert in de contacten die je hebt (niet afwacht tot anderen op jou afstappen) en gewoon je dagelijkse bezigheden doet (niet uitstelt dus), dan voel je je meestal gewoon tevreden of zelfs gelukkig.

Geluk is niet maakbaar

Wij brengen gelukkig zijn in een als-danboodschap. Als je dit of dat doet, dan zul je gelukkig worden. Als je eindelijk een vriendin hebt, dan… Als je een leuke vakantie gehad hebt, dan… Mijn tips voor het gewone leven zijn ook een als-danboodschap. Als je goed voor jezelf zorgt, dan… Als-dantips zijn helpend, maar schieten tekort. Ze gaan over het geluk van mórgen. Als je dit vandaag begint te doen, zul je je morgen beter voelen. Dat kan leiden tot krampachtig je best doen en tot teleurstellingen. Want het lukt lang niet altijd. Geluk is uiteindelijk toch niet maakbaar. Je zult maar hard je best doen voor de studie en toch onvoldoendes halen. Je zult maar investeren in contacten en het levert toch geen echte vrienden op. Dat morgen-wil-ik-gelukkig-zijn blokkeert ons geluk van vandaag.

Een christelijke kijk op geluk

De christelijke kijk op geluk is anders. Die gaat niet over het geluk van morgen, maar over het geluk van vandaag. Als-dantips lossen niets op als het gaat om je ongelukkige gevoel van vandaag. Het christelijke geluk is geluk voor vandaag, ondanks eventuele tegenslagen die er zijn. Het gaat om gelukkig zijn in de werkelijkheid van nu. En je hoeft niets te doen om dat geluk zelf te maken.

De kern van dat geluk is dankbaarheid. Veel ongelukkige mensen zouden weleens te weinig dankbaar kunnen zijn. Paulus roept de mensen in Thessalonica op om in alles dankbaar te zijn, want dat is de wil van God in Christus Jezus (1 Thess. 5:18). Ondankbaarheid is: je focust op wat je mist, op wat niet goed gaat. Het gevolg daarvan: je voelt je ongelukkig, je raakt in een kramp om daar iets aan te doen, je wordt jaloers op succesvolle mensen, je wordt een egoïst in het bereiken van je doelen. Dankbaarheid is: je focust op wat je vandaag hebt, op wat goed gaat. Je weet intussen van moeilijkheden. Je ziet echter wat je uit Gods goede hand ontvangt en daarvan is het gevolg dat je ontspant en gelukkig bent. Denk aan Psalm 68:10: „Gelooft zij God met diepst ontzag, Hij overlaadt ons dag aan dag, met Zijne gunstbewijzen.” Daarvan kun je vandáág zingen, ook al hapert je stem weleens. Er bestaat ook een mooi lied over tienduizend redenen tot dankbaarheid. In de vroege morgen zijn er al veel redenen om God te danken en te loven, wat de dag ook gaat brengen. God is goed.

Het is nog sterker…

Geluk lacht ons tegemoet in een als-dan-constructie. Als ik dat voor elkaar krijg of meemaak, dan zal ik gelukkig zijn. Het Bijbelse geluk is niet van als-dan afhankelijk. Wees gelukkig in het heden, ongeacht waarop je voor morgen hoopt. Het is nog sterker. Als wat je hoopt helemaal niet gebeurt, dan kun je nog gelukkig zijn, omdat je dankbaar bent. Dat zou je zo kunnen zeggen: als niet… dan toch…! De profeet Habakuk zingt daarover een prachtig lied (3:17-19). Ook als de vijgenboom niet bloeit, zal ik toch van vreugde dansen. Want God is mijn kracht.

Die dankbaarheid is meer dan een vaag gevoel. Ze is concreet. In mijn kinderjaren preekte ds. Jac. van Dijk eens over dankbaarheid. Hij vroeg: „Hebt u een bril? Nee? Dank God dat u goede ogen hebt. Ja? Dank God dat er brillen zijn, want anders zou u slecht zien.” Ik heb dit voorbeeld altijd onthouden. Zoek dagelijks je eigen, concrete punten om God voor te danken. Je hoeft niet te danken voor je ziekte, maar kunt dat wel doen voor de medicijnen die je krijgt. Je hoeft niet te danken voor je onvoldoende voor een toets, maar kunt dat wel doen omdat een klasgenoot jou bij de herkansing gaat helpen.

En als je tegenslag hebt?

Is dit ook een boodschap voor mensen met een beperking? Of voor mensen met verdriet? Wij kunnen onze beperkingen en onze verliezen alleen maar aanvaarden als we onze pijn erkennen én dankbaarheid ervaren. Schreeuw de pijn maar uit. Wees óók dankbaar. Dat is moeilijk. We lijken niet allemaal op Job. Let op: Ik zeg tegen een blinde niet: „Dank God voor je geleidehond.” Of tegen een zieke: „Wees dankbaar voor de goede zorg die je krijgt.” Of tegen een weduwe: „Dank God voor je kinderen.” Als die mensen dat zélf zeggen, is het een belijdenis. Als ik die dingen zeg, wordt hun last zwaarder. Als ze het zelf zeggen, lichter. Laten we dankbaarheid nooit opdringen. Besef ook dat mensen met een beperking of na een verlies vaak met pijn in hun hart dankjewel zeggen voor alle hulp die ze krijgen. Ze hadden die hulp nog veel liever niet nodig gehad.

Leef vandaag

Je kunt in het verleden leven. Als dit toen niet gebeurd was, zou ik nu gelukkig zijn. Mensen met een verlieservaring kunnen hierin blijven hangen. Dat is begrijpelijk, maar bemoeilijkt het leven in het hier en nu. Andere mensen leven in de toekomst. Als dit gaat gebeuren, zal ik dan gelukkig zijn. Ook dat bemoeilijkt het leven hier en nu. De christelijke houding is: leef vandaag. En weet: God zorgt (Matth. 6).

De kern van geluk is dankbaarheid. Het geheim van dankbaarheid is: het besef dat alles genade is. De grootste genade van God waarvoor wij kunnen danken, is Jezus Christus, Zijn Zoon. Ook onze mogelijke voorspoed en successen zijn een onverdiend geschenk van God. Ook als het je lukt om basale tips op te volgen (zorg voor jezelf, houd contact, doe wat je moet doen) is dat genade van God. Wie dankbaar leeft, heeft God op de eerste plaats staan. En als God op de eerste plaats staat, houd je oog voor het geluk van anderen. Ook dat is een belangrijk punt van aandacht. Daarna pas komt de zorg voor het eigen geluk. Dat alles bij elkaar bevrijdt van de drang om gelukkig te willen zijn zoals het in onze maatschappij wordt aanbevolen.

Tot slot: Als jij gelukkig bent, word je alleen maar leuker voor andere mensen. Mensen worden niet snel verliefd op iemand die ongelukkig is. Met die persoon hebben ze medelijden. Als jij dankbaar in het leven staat, is het voor anderen een plezier om met jou op te trekken. En dat maakt jou weer blij.

Nico van der Voet (1958) studeerde theologie in Utrecht en is docent hbo theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede, waar hij ook als studentenpastor werkt. Hij is gehuwd, heeft vier kinderen en een kleinkind en woont in Veenendaal.