Eline Zandee-Kranendonk: Mijn leven is in Gods hand, dat gaf moed

De kleine Jonathan, nog geen jaar oud, ligt boven te slapen. Kater Balou scharrelt door de kamer. Zittend op een bank in de huiskamer van een nieuwe twee-onder-een-kapwoning in Leusden geniet Eline Zandee-Kranendonk (36) van de rust en de harmonie. Dit is het leven dat ze als klein meisje al graag wilde. „Ik heb altijd een heel mooie band met mijn moeder gehad. De veiligheid en warmte van het gezin, alles wat je daarin hebt en met elkaar deelt, was voor mij een voorbeeld.”

Omdat ze goed kon leren, stroomde ze na de middelbare school als vanzelfsprekend door naar de Erasmus Universiteit in Rotterdam, waar ze gezondheidswetenschappen studeerde. Vroegen medestudenten wat ze wilde worden, dan was het antwoord nog steeds: „Moeder.”

„Ik hoopte iets van mijn talenten te kunnen gebruiken binnen een werkkring, maar huwelijk en moederschap stonden voorop, niet zozeer carrière maken. Op de middelbare school wilde ik dokter worden. Achter dat idee heb ik op mijn vijftiende een punt gezet toen een cardioloog tegen me zei dat een baan als arts eigenlijk niet was te combineren met de zorg voor een gezin. Om te voorkomen dat ik toch geneeskunde zou gaan studeren, heb ik de vakken die daarvoor nodig zijn geschrapt. Door de keus voor gezondheidswetenschappen bleef er een link met de zorg.”

Ziekte

Met haar diploma op zak trad ze in dienst van consultancybureau Conclusion in Utrecht, waar ze al snel een gewaardeerde plek verwierf. Bezien met een modern oog leek haar toekomst gebaand, maar het oude ideaal liet zich niet verdrijven. Zeker niet toen ze verkering kreeg met de drie jaar jongere Niek van der Maas, vierdejaarsstudent geneeskunde. „Ook hij was dol op kinderen, daar keken we samen naar uit. Waarbij ik besefte dat een zwangerschap niet vanzelfsprekend is. Bij een aantal vriendinnen ging het niet vanzelf of er kwamen geen kinderen.”

De weg die ze voor zich zagen, werd onverwachts radicaal omgebogen. Enkele weken voor de trouwdag bleek de bobbel op een been van Niek een ernstige vorm van botkanker te zijn, zij het met een redelijke kans op genezing. In de periode die volgde, na een bijzondere huwelijksdag, wisselden opvlammende en weer neergeslagen hoop elkaar af. Van een zwangerschap kon door de zware chemokuren geen sprake zijn. „Daar hadden we allebei verdriet om. Bij vrienden werden kinderen geboren en dat gunden we ze van harte, maar tegelijk voelden we de pijn van het gemis.”

Mooie jaren

Uiteindelijk bleek de ziekte sterker dan alle beschikbare therapieën. Na tweeënhalf jaar maakte de dood een einde aan het huwelijk. „Ik was toen 29 jaar.” Als ze terugblikt, is dat niet met enkel pijn. „Het waren heel moeilijke, maar ook ontzettend mooie jaren, die ik nooit had willen missen. Voor de laatste verjaardag van Niek kocht ik in het ziekenhuiswinkeltje –vrij onverwachts was hij weer opgenomen– een bordje met de tekst: „Als ik opnieuw mocht kiezen, koos ik weer voor jou.” Dat kwam uit het diepst van mijn hart. Ik hield ongelooflijk veel van hem, door zijn bijzondere karakter. Waar hij kwam, werd het licht. Ik heb diep geluk met hem ervaren. Ook geestelijk vormden we een eenheid. We hebben in zijn ziekteperiode samen veel mogen leren. De Heere zorgde kennelijk voor ons, wees de weg en sprak door Zijn Woord.”

Intussen had ze de overstap gemaakt naar Aegon, een werkgever die haar tijdens de ziekteperiode in alles tegemoetkwam. Na het sterven van Niek moest ze een nieuw patroon zien te vinden. Overdag zorgde het werk op het kantoor in Den Haag, afgewisseld met reizen in binnen- en buitenland, voor afleiding. Thuis viel de rauwe realiteit op haar. Een weerkerende troost was de wachtende Balou. „Die hebben we destijds gekocht voor Niek. Ik had niets met katten, hij des te meer. Na zijn overlijden heeft Balou twee maanden lang bijna voortdurend op zijn stoel gelegen.” In die periode raakte ook zij aan het dier gehecht. „Hij was het enige levende wezen dat we samen hadden gehad, en dat me verbond met die jaren.” Met vallen en opstaan zocht ze als jonge weduwe haar weg. „Alleen door het leven moeten gaan, was altijd mijn grootste angst geweest. Nu wás ik alleen, met de soms nameloze eenzaamheid daarvan. Ik heb ongelooflijk lieve ouders en vrienden, mensen die er écht voor me waren en zijn, maar die kunnen het verlies van je man niet opheffen. Dat is degene met wie je bij andere verliezen samen door de pijn zou zijn gegaan. Je verliest niet alleen de persoon van wie je zielsveel houdt, maar ook de steun die je op dat moment zo nodig hebt. De relatie tussen man en vrouw is uniek.”

Innerlijke vrede

Toch ging ze niet in haar verdriet ten onder, zoals ze had gevreesd. „Ik heb de waarheid ervaren van de uitspraak dat de Heere de lege plaats met Zichzelf wil vervullen. Dat gaf een troost die de pijn niet wegnam, maar er wel bovenuit steeg. God is goed in Wie Hij is. Die wetenschap gaf een zekere innerlijke vrede. Als ik het moeilijk had, wist ik waar ik moest zijn. Dan ontvang je niet meteen de oplossing, maar het vertrouwen dat mijn leven in Zijn hand is, gaf me moed om verder te gaan.”

Begin 2018 leerde ze de Zeeuwse economiedocent Marcel Zandee kennen, een weduwnaar met drie kinderen, toen in de leeftijd van zes tot dertien. Twee jaar daarvoor overleed Leonie, zijn eerste vrouw, aan acute leukemie. „Ik kwam met hem in contact door zijn blog met gedichten en gedachten over verlies. Die spraken me aan, dus ik stuurde een bericht om mijn waardering te uiten. Zo raakten we in gesprek, eerst digitaal, maar het herkennen van rouw is nog geen basis voor een huwelijk. Daarvoor is liefde nodig. Die bleek geleidelijk te ontstaan. Toen werd ik ook geconfronteerd met de verantwoordelijkheid voor kinderen die al zo veel hebben meegemaakt.”

Voor beiden is het vanzelfsprekend dat de verloren man en vrouw een plek houdt in het leven van de ander. „In het begin vond ik dat wel lastig. Ik had veel gedaan aan verwerking van mijn verdriet, met hulp van een rouwcoach, en de hele ziekteperiode van Niek op papier vastgelegd. Gaat iemand anders dan een plek in je hart innemen, dan zorgt dat toch voor een innerlijk conflict. Ook Niek had nog steeds een enorm grote plaats. Rationeel wist ik dat dit mag, emotioneel kostte het tijd en strijd om het te accepteren. Je gevoelens gaan soms heel sterk heen en weer tussen de een en de ander, met alle verwarring daarvan. Het lukte me niet om ze te ontrafelen, want alles loopt door elkaar. Het leren kennen van een andere man geeft blijdschap, maar roept ook herinneringen op aan het verleden, waardoor verdriet vrijkomt. Dat is heel tegenstrijdig. Juist omdat Marcel mij goed begreep en me geduldig alle ruimte gaf die ik nodig had, kon onze liefde opbloeien en mogen we nu samen weer oprecht huwelijksgeluk ervaren.”

Geen vervanging

Daarmee is het verleden niet uitgewist. „Verdriet blijft met je meereizen”, constateert ze, terwijl Balou zich tegen haar aan vlijt. „Hoeveel Marcel en ik ook van elkaar houden, we zijn allebei geen vervanging voor elkaars eerste man en vrouw. Ik mis Niek nog steeds, zoals Marcel Leonie mist. Daar komt bij dat Leonie de moeder van zijn oudste kinderen blijft. Ik was er niet bij toen ze geboren werden en opgroeiden. Ze noemen me sinds de bruiloft ”mama”, dat wilden ze graag. We hebben een warme band met elkaar. Maar natuurlijk missen ze de diepe bloedband met hun eigen moeder. Die ondefinieerbare hunkering kan ik nooit invullen. Dat moet ik ook niet willen. Dan zou ik Leonie tekortdoen.” Terugkijkend vond ze het vooral complex om meteen met z’n vijven te zijn. „Je hebt weinig tijd om als man en vrouw samen te zijn, naar elkaar toe te groeien en de relatie te verdiepen. In een gezin wordt het leven voor een groot deel bepaald door de kinderen. Dat vond ik ingewikkelder dan het feit dat we allebei al wat ouder waren en veel hebben meegemaakt. Het was goed dat ik in mijn werk een continue factor had, die de nieuwe situatie verbond met mijn leven daarvoor.”

Worsteling

Nadat ze opnieuw getrouwd was, hoopte ze samen met Marcel op een kindje van hen beiden. „Ik was inmiddels 34, voor mij kon het niet snel genoeg komen. Met alle lessen die ik had geleerd, was het opnieuw een worsteling om alles in Gods hand te leggen. Niets in het leven is vanzelfsprekend. Het was een wonder om op een dag te ontdekken dat ik zwanger was en in de maanden erna een kindje in me te voelen groeien. Naar de andere kinderen toe wil ik Leonie de plek geven die ze verdient, daarom doe ik soms bewust een stapje terug. Ze hoeven geen rekening te houden met mijn gevoelens als zij verdriet hebben over hun weggevallen moeder. Dan is het bijzonder als je echt helemaal de moeder van je eigen kind kunt zijn, al voordat het geboren is.

Ook de kinderen vonden het fantastisch dat er een kleintje bij kwam. Uit fijngevoeligheid verwees Marcel niet naar ervaringen bij zwangerschappen van Leonie. Daardoor konden we echt beleven dat we nu sámen voor het eerst een kindje kregen.” Een kroon op het huwelijk wil ze de kleine jongen niet noemen. „Met die uitdrukking heb ik moeite. Was mijn eerste huwelijk dan niet gekroond? Zo heb ik het nooit beleefd. Het was een heel rijk huwelijk. Ik noem Jonathan liever een geschenk, vandaar zijn naam. Het geluk van de kinderzegen verbindt je als ouders op een nog andere manier aan elkaar. Tegelijk moet je soms harder werken om elkaar niet alleen als vader en moeder te vinden, maar ook als man en vrouw. “ Naast zijn roepnaam draagt haar zoon de namen Willem en Niek. Willem naar haar vader, Niek naar haar eerste man. „Aan tafel komt Leonie nog geregeld ter sprake. Niek zelden, die hebben de anderen geen van allen gekend. Dat geeft een bepaalde ongelijkheid. Daarom vonden we het samen mooi om Jonathan ook naar Niek te vernoemen. Die leeft op déze wijze in ons gezin voort.”

Open

Door haar leeftijd en bijzondere levensgang is ze zich bewuster van de betekenis van het moederschap. En van de oorspronkelijke bedoeling van God met Zijn schepping. „Wij vormen een gelukkig gezin, tegelijkertijd is er altijd het besef van gebrokenheid en verdriet. Dat komt dan bij de een boven, dan bij de ander. We proberen er altijd open met elkaar over te spreken, al is dat niet altijd gemakkelijk. Als het onderling eens schuurt, is Jonathan in staat ons allemaal weer te vertederen.”

Tot zijn geboorte kon ze gezin en baan goed combineren. Na zijn komst ging ze minder werken. „Het moederschap is mijn eerste verantwoordelijkheid. Zo heb ik het altijd gezien, en dat is nog versterkt door het sterven van Niek. Dat doet je reflecteren op het leven. Waar gaat het nou ten diepste om?” Ze denkt nog weleens terug aan haar jeugddroom. „Ik kon niet voorzien dat de Heere die zo zou vervullen, in een weg van verdriet.

Maar het geluk van het moederschap is veel groter dan ik ooit had kunnen denken. De liefde van zo’n klein kindje is zó puur. Al is je dag nog zo slecht, één glimlach van je kind maakt alles weer goed.” Ze hoopt voor alle kinderen in de eerste plaats een wegwijzer te zijn naar God en Zijn Woord. „Opvoeden is een enorme verantwoordelijkheid en elke dag voel je hoe onmachtig je bent. Voortdurend word je geconfronteerd met je eigen tekort: ten opzichte van de kinderen en van God. Dat is een reden te meer om te bidden. Wij zijn machteloos, maar we hebben een machtige God. Het is mijn diepste verlangen dat Zijn Naam in het leven van onze kinderen wordt verheerlijkt. Het liefst zou ik ze alle zorg en moeite besparen, daar bid ik ook om. Tegelijkertijd weet ik uit ervaring dat de Heere vaak de diepste lessen leert in de diepste wegen. Gods werk zien in het leven van je kinderen, dat is de grootste vreugde die je als ouders kunt hebben.”

Verwachten

De veelheid aan gedachten over het wonder van een zwangerschap, het geschenk van de kinderzegen en het grootbrengen van kinderen tot Gods eer legde ze vast in het boekje ”Verwachten. Verlangens en vragen van aanstaande moeders”. Marcel maakte er enkele gedichten bij, haar moeder de tekeningen. „Dat maakt het voor mij tot een heel persoonlijk documentje. Ik heb het geschreven vanuit mijn eigen ervaringen, kwetsbaarheid, worstelingen. En dankbaarheid. Ondanks alles wat ik heb meegemaakt, voel ik me bevoorrecht. Sorry dat ik een beetje volschiet, maar ik ben een gezegend mens. In al mijn gebrokenheid, zondigheid en beperktheid gaf en geeft de Heere steeds opnieuw Zijn zegeningen. Daar wil ik graag iets van doorgeven, in de hoop dat anderen er wat aan hebben.”

N.a.v. "Verwachten. Verlangens en vragen van aanstaande moeders", door Eline Zandee-Kranendonk; Uitgeverij De Banier, Apeldoorn; 96 blz.; prijs € 12,95. Bestel deze uitgave in onze shop.

beeld: Renate Bleijenberg-van Leeuwen