Accepteren en loslaten, hoe doe je dat?

Een student wil een diploma halen, maar het lukt maar niet vanwege zijn rugzakje. Een jonge vrouw wil trouwen, maar het gaat niet door, want haar vriend verbreekt de relatie. Ze wil wel iets, maar het kan niet meer. Het innerlijke gevecht begint dan. Of er is spanning tussen ”had gewild” en ”maar dat gaat niet gebeuren”. Iemand had zo graag een leuke zus gehad, maar die zus zit zo anders in elkaar dan zij. Dat wordt dus misschien nooit een leuk zussencontact, en wat de relatie verstoord heeft, is niet meer terug te draaien. Iemand is jong weduwe geworden of gescheiden. „Dit had nooit moeten gebeuren!” Dat kan wel waar zijn, maar het ís gebeurd.

Als een mens verder wil komen in het leven mét de butsen en de onvervulde verlangens, zal hij eerst moeten accepteren dat hij die butsen en onvervulde verlangens heeft. Niemand wil weduwe zijn, maar als je het gewone leven weer wilt oppakken, zul je het toch moeten accepteren. „Ik ben nu echt wat ik nooit heb willen worden, maar dit is nu mijn leven”. Alleen iemand die accepteert wat gebeurd is en aanvaardt wat de (on)mogelijkheden in zijn leven zijn, kan ermee leren omgaan. En dan ontstaat pas nieuwe groei.

Dit is ook de uitdaging voor gehandicapte mensen. Iemand die blind is, kan niet zomaar elk beroep uitoefenen. Hij kan daar levenslang over treuren, ertegen vechten en het oneerlijk vinden. Maar pas vanuit acceptatie groeit een stabiel verlangen om wijs om te gaan met de beperking. Alle verandering ten goede begint bij acceptatie.

Een studente wil in de weekends niet meer naar haar ouderlijk huis, want ze botst met haar vader, die psychische problemen heeft. Daar zit pijn en teleurstelling achter. Daarmee verandert er echter niets ten goede. Ze zal eerst moeten aanvaarden dat déze man haar vader is en dan moeten bedenken hoe zíj wijs met hem kan omgaan. „Als ik andere mensen niet kan veranderen, moet ik misschien zelf anders met hen omgaan.” (Pas in het uiterste geval kan daar ”niet meer naar hen toe gaan” bij horen.) De bereidheid daartoe groeit pas in mij als ik de situatie eerst aanvaard zoals die is.

Verwerkingsproces

Accepteren is de laatste fase of stap in een verwerkingsproces. Verlies of het niet vervuld zien van verlangens of het meemaken van iets ergs roept van alles op. Ontkenning, boosheid, verdriet, valse hoop, depressiviteit, angst, doffe berusting, paniek. Noem alle gevoelens die met pijn te maken hebben maar op. Pas het laatste is actieve aanvaarding (dat is dus iets anders dan de genoemde doffe berusting). Soms duurt het jaren voor iemand aan acceptatie toe is. Iemand van 65 kan soms nog niet aanvaarden dat hij een moeilijke jeugd gehad heeft omdat zijn geboorte ongewenst was. Natuurlijk praat ik niet met mensen over aanvaarden als ze nog maar kortgeleden geconfronteerd zijn met verdriet of teleurstelling. Ze mogen eerst alle gevoelens doormaken en krijgen daar alle tijd voor. Maar eens wordt het een gespreksthema.

In aanvaarden zit ook een keuze-element. Het is het zetten van een stap ergens uit, voorwaarts. Het is niet alleen iets waar je vanzelf een keer uitkomt. Je moet ook willen aanvaarden. Daarover praat ik dan.

Aan de touwtjes trekken

Nu kom ik op een volgend punt. Aan accepteren gaat iets vooraf wat de ene mens makkelijker afgaat dan de andere. Dat is namelijk: loslaten. De greep op het leven, op jouw leven loslaten. Wie niet kan loslaten, komt niet tot accepteren en dus niet tot verandering ten goede. Ik geef een voorbeeld. Wij hebben in ons huis een nieuw plisségordijn. Zo’n vouwgordijn dat als luxaflex met behulp van touwtjes omhooggetrokken kan worden, maar je kunt het ook volledig laten zakken. Een van onze kinderen kan er niet tegen als de boven- of onderrand van dat gordijn niet helemaal recht hangt. Dus ze blijft aan de touwtjes trekken. Het moet en zal recht hangen. En dat lukt maar niet. „Moeten we geen klacht indienen bij de leverancier?” Maar ik zie niet eens dat er iets scheef hangt.

Neem de zin „ze blijft aan de touwtjes trekken” als beeld van hoe mensen in het leven staan. Wie per se wil dat alles recht hangt in zijn of haar leven, kan niet loslaten. „Het moet en zal… Het had nooit moeten… Dat moet anders!”

”Loslaten” is een basisthema van mens-zijn. Het leven is niet alleen een proces van erbij krijgen. Het is ook een permanent proces van loslaten. Daarin zouden we vaardigheid moeten ontwikkelen om zo makkelijker tot acceptatie te komen als dingen anders lopen dan wij wensen.

Dan kom ik op iets moois. Gelovige mensen hebben een voorsprong op niet gelovige mensen als het gaat over loslaten en accepteren. Dat wil niet zeggen dat gelovige mensen het beter doen. Ze zouden het beter kunnen doen als ze leven vanuit het besef dat ze de touwtjes van hun leven uit handen mogen geven, aan God. Loslaten is moeilijk. Accepteren ook. Zomaar van de ene dag in de andere durven leven, wetend dat onze hemelse Vader ons leven leidt, maakt het wel makkelijker.

Tips om te kunnen accepteren en loslaten

• Om tot acceptatie te komen, moet je eerst het omgekeerde doen. Eerlijk worden over je pijn, angst, boosheid of frustraties en daarover communiceren (met vrienden, met de dominee, met een therapeut). Er moet eerst lucht komen in je innerlijk. Dat gebeurt ook als je het daarnaast eerlijk tegen God vertelt. Denk aan David!
• Loslaten lukt alleen als je éérst je angst niet wegpraat, maar erkent dat je het stuur van je leven niet in eigen handen hebt. Werkelijk alles kan misgaan. Dat is heel eng. Maar er is er Eén die over ons waakt!

Nico van der Voet (1958) woont in Veenendaal, is gehuwd, heeft vier kinderen en een kleinkind. Hij studeerde theologie in Utrecht en is docent hbo theologie aan de Christelijke Hogeschool Ede, waar hij ook als studentenpastor werkt.

Beeld: Tineke van der Eems